Զբոսաշրջության զարգացման միտումներն աշխարհում. Ինչպիսի՞ն կլինեն ապագա զբոսաշրջիկները

Գայանե Թովմասյան
ՀՊՏՀ «Ամբերդ» հետազոտական կենտրոնի
ավագ հետազոտող, տ.գ.թ.

Զբոսաշրջությունը համաշխարհային տնտեսության ամենաարագ զարգացող ոլորտներից է: Ինչպես փաստում է վիճակագրությունը՝ 1950թ. միջազգային զբոսաշրջիկների թիվը կազմել է 50 մլն, 2000թ.՝ 674 մլն, իսկ 2017թ.՝ 1326 մլն մարդ, ինչն ըստ կանխատեսումների՝ 2030թ. կհասնի 1,8 միլիարդի:

Աղյուսակ 1. Զբոսաշրջիկների թիվն աշխարհում, 1995-2017թթ. (մլն մարդ)

2017թ. զբոսաշրջային ճանապարհորդությունների 57%-ը եղել է օդային հաղորդակցմամբ, 37%-ը՝ ավտոճանապարհային, 4%-ը՝ ջրային, 2%-ը՝ երկաթուղային:

2017թ. միջազգային զբոսաշրջիկների 55%-ի ճանապարհորդության նպատակը եղել է հանգիստը և ժամանցը, 27%-ը ճամփորդել է հարազատներին այցելության, առողջական, կրոնական նպատակներով, 13%-ը՝ գործնական և 6%-ը՝ այլ նպատակներով:

Միջազգային զբոսաշրջությունից ֆինանսական մուտքերն ունեցել են հետևյալ տեսքը.

Աղյուսակ 2. Միջազգային զբոսաշրջությունից ստացված ֆինանսական մուտքեր (մլրդ դոլար)

2017թ. առավել շատ զբոսաշրջիկներ ընդունել են Ֆրանսիան (86,9 մլն), Իսպանիան (81,8 մլն) և ԱՄՆ-ն (76,9 մլն), իսկ զբոսաշրջությունից ստացած ֆինանսական մուտքերով առաջատար է եղել ԱՄՆ-ն (210,7 մլրդ), այնուհետև Իսպանիան և ֆրանսիան (68 և 60,7 մլրդ դոլար):

Աղյուսակ 3. Միջազգային զբոսաշրջիկների և զբոսաշրջությունից ստացված ֆինանսական մուտքերով առաջատար երկրների տասնյակը

2017թ. զբոսաշրջության ուղղակի ներդրումը համաշխարհային ՀՆԱ-ում կազմել է 2570,1 միլիարդ դոլար (ՀՆԱ-ի 3,2%-ը), համախառն ներդրումը՝ 8272,3 միլիարդ դոլար (ՀՆԱ-ի 10,4%-ը): Զբոսաշրջությունն ուղղակիորեն ապահովել է 118.454.000 աշխատատեղ (ընդհանուր զբաղվածության 3,8%-ը):

Աղյուսակ 4. Համաշխարհային զբոսաշրջության որոշ ցուցանիշներ

2017թ. և 2018թ. զբոսաշրջային ճանապարհորդությունների միտումներն աշխարհում հետևյալն են.

· աճող չինական շուկա,
· թվային տեխնոլոգիաների օգտագործում ամրագրումների, տեղեկատվության որոնման և այլ նպատակներով,
· շոփինգ զբոսաշրջություն,
· միլիոնավոր միլենիալներ (1981թ.-ից հետո ծնվածներ կամ Y սերունդ, որոնց թիվը գերազանցում է 70 միլիոնը), որոնք հաջորդ տարիներին ևս կկազմեն ճանապարհորդների ամենամեծ շուկան,
· գործնական և ժամանցի այցեր (Bleisure Boom),
· արկածային զբոսաշրջություն (սաֆարիներ, արշավներ, հեծանվավազք),
· բժշկական զբոսաշրջություն,
· էկոզբոսաշրջություն,
· գաստրոնոմիական զբոսաշրջություն,
· միայնակ ճանապարհորդություններ, հատկապես կանանց կողմից կատարվող,
· պատասխանատու և կայուն զբոսաշրջություն:

2019թ. սպասվում են հետևյալ միտումները.

· կանաչ կամ էկոզբոսաշրջության աճ,
· զանգվածային զբոսաշրջությունից խուսափելու նպատակով այցեր ավելի փոքր, քիչ այցելվող քաղաքներ,
· գաստրո և գինու տուրեր,
· այցելություն ձմեռային կուրորտներ,
· արկածային զբոսաշրջության աճ,
· առողջարանային զբոսաշրջություն հանքային ջրերով հարուստ կուրորտներ,
· պատմամշակութային զբոսաշրջություն,
· միայնակ զբոսաշրջության շարունակական աճ,
· հետաքրքության մեծացում սառցե, ստորջրյա, ծառերի վրա, քարանձավների մեջ, բնության գրկում գտնվող հյուրանոցների նկատմամբ,
· Մետաքսի ճանապարհի երկրներում զբոսաշրջության ակտիվացում:

Amadeus ընկերությունը իր հետազոտությունների արդյունքում կանխատեսել է ապագա զբոսաշրջիկների հիմնական պարամետրերը: Ըստ այդմ՝ 2020թ. զբոսաշրջիկների հիմնական բնութագրերը կլինեն.

Ակտիվ մեծահասակներ, որոնք թոշակի տարիքի առողջ և ակտիվ մարդիկ են, ունեն որոշակի եկամուտ և ճանապարհորդում են հանգստի նպատակով,
Գլոբալ կլաններ – կապված միգրացիայի մեծ տեմպերի հետ՝ շատ մարդիկ են ճամփորդում միայնակ կամ ընտանիքով՝ ընտանիքի մյուս անդամներին այցելելու նպատակով,
Կոսմոպոլիտ ուղևորներ - Շատ մեծ թվով մարդիկ են ապրում և աշխատում տարբեր վայրերում, որոնք օգտվելով ճանապարհածախսի զեղչերից, կարողանում են ճամփորդել,
Գլոբալ ղեկավարներ – Բարձր պաշտոններ ունեցող ղեկավարներ, որոնք կատարում են գործնական այցեր՝ ճամփորդելով բիզնես դասով:

2030թ. զբոսաշրջիկների հիմնական բնութագրերը կլինեն.

Պարզություն փնտրողներ, որոնք արժեքից ավելի բարձր են գնահատում իրենց ճամփորդության պլանավորման հեշտությունը, ուստի դա վստահում են մասնագետներին՝ խուսափելով ինքնուրույն փնտրել տեղեկատվություն զբոսաշրջային հնարավոր դեստինացիաների մասին,
Մշակութային զբոսաշրջիկներ, որոնք ուզում են կտրվել տանից և ներգրավվել այլ ապրելակերպի մեջ,
Սոցիալական կապիտալ փնտրողներ, որոնք ճամփորդությունից ուզում են քաղել առավելագույն սոցիալական պարգև, մեծ փորձառություն, արկածներ,
Պարգև որսացողներ, որոնք շքեղ ճանապարհորդներն են, և ամբողջ կյանքում կատարված աշխատանքային ներդրումների դիմաց ցանկանում են ֆիզիկական և մտավոր հանգիստ, բացառիկ փորձառություններ,
Պարտավորություն ունեցողներ, որոնք հիմնականում գործնական զբոսաշրջիկներն են և պարտավոր են լինել որոշակի վայրում, որոշակի ժամանակահատվածում,
Էթիկական զբոսաշրջիկներ, որոնք գիտակցում են իրենց ճամփորդության բնապահպանական, տնտեսական և սոցիալական հետևանքները:

Անդրադառնանք նաև ՀՀ-ում զբոսաշրջության զարգացման միտումներին: Ըստ ՀՀ ԱՎԾ տվյալների՝ 2017թ. ՀՀ է ժամանել 1.494.779 զբոսաշրջիկ, իսկ ՀՀ-ից մեկնել է 1.481.755 զբոսաշրջիկ: Նախորդ տարվա համեմատ ժամանողների թիվն աճել է 18.7%-ով: 2017թ. զբոսաշրջիկների թվի հիմնական աճ ապահովել են ՌԴ-ն, Վրաստանը, Իրանը, ԱՄՆ-ն, Ուկրաինան:

Գծապատկեր 1. ՀՀ ներգնա և արտագնա զբոսաշրջիկների թիվը, 2009-2017թթ.

2017թ. ՀՀ ժամանած զբոսաշրջիկներից 264702-ը հանգրվանել են հյուրանոցային տնտեսության օբյեկտներում, որոնց 52,8%-ն այցելել է հանգստի և ժամանցի նպատակով, 23,9%-ը՝ գործնական, 0,2%-ը բուժման, 23,1%-ը՝ այլ նպատակներով:

2018թ. սեպտեմբերին Bloomberg-ը Հայաստանը ներառել է Եվրոպայի ամենաարագ աճող զբոսաշրջային ուղղությունների տասնյակում (10-րդ հորիզոնականում): Նշվել է, որ զբոսաշրջիկները կարող են այցելել հմայիչ մայրաքաղաք Երևան, ծանոթանալ տեղական ավանդույթներին՝ այցելել կոնյակի գործարաններ, գորգագործներին, լսել հոգևոր երգեր հին վանքերում և սովորել լավաշ թխել:

Հաշվի առնելով համաշխարհային միտումները և Հայաստանի նկատմամբ հետաքրքության մեծացումը՝ կարող ենք ասել, որ ապագա տարիներին Հայաստանի զբոսաշրջության զարգացման միտումներ կլինեն՝ էկոզբոսաշրջությունը, պատմամշակութային և կրոնական, արկածային զբոսաշրջությունը, գաստրո և գինու տուրերը: Զարգացման մեծ հեռանկարներ ունեն նաև բժշկական և գործարար զբոսաշրջությունը: Հայաստանը կշարունակի գրավել չինացի զբոսաշրջիկներին (որոնք ճիշտ մարքեթինգային միջոցառումների արդյունքում կարող են հետաքրքվել նաև մեր հեղափոխական զբոսաշրջությամբ): Զբոսաշրջիկներն առավել սիրում են հայկական հյուրընկալությունը, հայկական խոհանոցը, համեմատաբար մատչելի գները, հրաշալի բնությունը: Նրանց Հայաստանը գրավում է որպես ոչ զանգվածային զբոսաշրջային դեստինացիա: Մեծահասակ զբոսաշրջիկներն առավելապես հետաքրքվում են պատմամշակութային և կրոնական տուրերով, իսկ երիտասարդները՝ արկածային։ Ուստի ենթակառուցվածքների, ծառայությունների որակի բարելավման, օդային հաղորդակցության դյուրինացման և մատչելիության ապահովման, ակտիվ և շարունակական նպատակային մարքեթինգային միջոցառումների իրականացման պարագայում Հայաստանը առաջիկա տարիներին պահանջված զբոսաշրջային դեստինացիաներից մեկը կլինի աշխարհում:

Հոկտեմբեր, 2018թ.