Who are the Incoming Tourists in Armenia, Where do They Stay and How Much Money do They Spend? (Armenian version)

Ովքե՞ր են ՀՀ ներգնա զբոսաշրջինկերը, որտե՞ղ են նրանք հանգրվանում և որքա՞ն գումար են ծախսում

Ըստ ՄԱԿ-ի զբոսաշրջության համաշխարհային կազմակերպության (ԶՀԿ) մեթո­դա­բանության` միջազգային զբոսաշրջիկ է համարվում ցանկացած անձը, որը հանգստա­նալու, բուժվելու, հարազատներին այցելելու, գործնական, կրոնական կամ այլ նպատակներով ճանապարհորդում է իր հիմնական բնակության վայրից մեկ այլ վայր ոչ պակաս քան 24 ժամ և ոչ ավելի քան անընդմեջ 1 տարի ժամանակով: Այսինքն` նրա հիմնական նպատակը ճանապարհորդելն է, այլ ոչ թե աշխատանքային գործունեությամբ զբաղվելը, որի դեպքում ուղևորության համար վճարումները կկա-տար­­վեին ժամանած վայրում աշխատանքային գործունեությունից ստացված ֆինան­սական միջոցների հաշվին:

2016թ. Հայաստան է ժամանել 1.259.657 զբոսաշրջիկ (նախորդ տարվա հա­մե­մատ 5.7 %-ով շատ): 2016թ. զբոսաշրջության նպատակով հանրապետությունից մեկնել է 1.262.687 մարդ: 2016թ. ՀՀ ներ­քին զբո­սաշրջիկ­ների թիվը կազմել է 976.968 մարդ:

Ներգնա և արտագնա զբոսաշրջիկների ընդհանուր թվաքանակի հաշվարկման համար հիմք է հանդիսացել սահմանային անցման կետերում ուղևորների հաշվառման արդյունքում արձանագրված` ՀՀ ժամանողների և ՀՀ-ից մեկնածների թվաքանակի վերա­բերյալ տեղեկատվությունը՝ ստացված ՀՀ ազգային անվտանգության ծա­ռա­յութ­յան ՀՀ սահմանային էլեկտրոնային կառավարման տեղեկատվական համակարգով:

2016թ. ՀՀ ժամանած զբոսաշրջիկների ընդամենը 14%-ն է տեղավորվել ՀՏՕ-նե­րում: Ընդ որում՝ նրանց 49.8%-ի այցելության նպատակը եղել է հան­­գիստը և ժա­ման­ցը, 31.9%-ն այցելել է գործնական նպատակով: Ներքին զբո­սաշրջիկ­ների 71.1%-ի ճամ­փոր­դության նպատակը եղել է հանգիստն ու ժամանցը, 17.5%-ը ճամփորդել է գործնա­կան նպատակով:

Ըստ ՀՀ ԱՎԾ տրամադրած տվյալների՝ Հայաստանում 2016թ. եղել է 551 հյու­րա­նո­ցային տնտեսության օբյեկտ, իսկ դրանց գործունեության ծավալը կազմել է 22960.9 մլն դրամ[2]:

2016թ. ՀՀ այցելած զբոսաշրջիկների 21.7%-ը եկել է ՌԴ-ից, 17%-ը՝ Իրանից, 9.6%-ը՝ ԱՄՆ-ից:

Քանի որ առկա չէ վիճակագրական տեղեկատվություն այցելուների ազգային պատ­­­կանելության մասին, ապա չենք կարող ասել, թե նշված երկրներից ժամա­նող­նե­րի քանիսն է ազգությամբ հայ: Նման հետազոտություն կատարվել է 2007թ. և 2013թ. ըստ «Հայաստան միջազգային այցելությունների հետազոտություն 2013թ. հունվար-դեկտեմբեր» ծրագրի, որի շրջանակներում իրականացված հարց­մա­նը մասնակցել է 22100 ներգնա զբոսաշրջիկ: Ըստ սույն հետազոտության՝ Հայաստանը գրավիչ է եղել այն երկրների համար, որտեղ առկա է հայկական մեծ սփյուռք, մասնավորապես՝ Ռու­սաս­տան, Վրաստան, Իրան, Ուկրաինա, ԱՄՆ, Գերմանիա, Ֆրանսիա: Վրաստանից ժամ­անողների մեջ հայկական ծագում ունեցել են 83.68%-ը, Ռուսաստանից՝ 76.16%-ը, ԱՄՆ-ից՝ 64.16%-ը, Սիրիայից՝ 90.91%-ը՝ պայմանավորված այդ ժամանակա­հատ­վա­ծում Սիրիայում ծավալված քաղաքացիական պատերազմի հետ:

Ըստ նշված հետազոտության՝ տարբեր է ներգնա զբոսաշրջիկների ծախսերի կա­ռուցվածքը: Այսպես, ճամփորդական փաթեթով մեկ ներգնա ճանապարհորդի ծախ­սե­րը միջինը կազմել են 1331.4 դոլար (միջին տևողությունը՝ 7.7 օր, միջին օրական ծախ­սը՝ 172.2 դոլար), ճանապարհորդությունն ինքնուրույն կազմակերպած մեկ ներգնա զբոսաշրջիկի միջին ծախսերը կազմել են 712.6 դոլար (միջին տևողությունը՝ 17.7 օր, միջին օրական ծախսը՝ 40.3 դոլար), իսկ ճամփորդական փաթեթով և ինքնուրույն ճամ­­­փորդողների միջին ծախսերը կազմել են 727.7 դոլար (միջին տևողությունը՝ 17.4 օր, միջին օրական ծախսը՝ 41.9 դոլար): Ի տարբերություն վերոնշյալի՝ հայկական ծա­գու­մով մեկ ներգնա ճանապարհորդի ծախսերը ճամփորդական փաթեթով կազմել են՝ 2716.6 դոլար (միջին տևողությունը՝ 23.2 օր, միջին օրական ծախսը՝ 116.9 դոլար), ինքնու­րույն կազմակերպած զբոսաշրջիկներինը՝ 668.4 դոլար (միջին տևողությունը՝ 20.0 օր, միջին օրական ծախսը՝ 33.4 դոլար), ճամփորդական փաթեթով և ինքնուրույն կազմակերպած զբոսաշրջիկների միջին ծախսերը՝ 669.3 դոլար (միջին տևողությունը՝ 20.0 օր, միջին օրական ծախսը՝ 33.4 դոլար)[4]: Ինչպես տեսնում ենք՝ ոչ հայկական ծագում ունեցող զբոսաշրջիկների միջին օրական ծախսերը ավելի շատ են հայկական ծագում ունեցողների ծախսերից, սակայն հայկական ծագում ունեցողների հանգստի տևո­ղությունն ավելի երկար է: 2015թ. ՀՀ վճարային հաշվեկշռի ընթացիկ հաշվի Ճա­նա­­պարհորդություն ենթահաշիվը կազմել է -59.96 մլն դոլար (կրեդիտ՝ 935.82 մլն դո­լար, դեբետ՝ 995.78 մլն դոլար)[5]: Զբոսաշրջային ծա­ռա­յությունների դեբետի մեծ թիվը կրե­դիտից նշանակում է, որ մեր արտագնա զբոսաշրջիկներն ավելի շատ գումար են ծախսում դրսում, քան ներգնա զբոսաշրջիկները ՀՀ-ում՝ ապրանքների և ծառայութ­յուն­­ների վրա: Հաշվի առնելով վերոնշյալը՝ ստացվում է, որ 2015թ. ներգնա զբո­սաշրջիկ­­ները ՀՀ-ում ծախսել են միջինը 785 դոլար:

Այսպիսով, ՀՀ ներգնա զբոսաշրջիկների շատ քիչ մասն է հանգրվանում ՀՏՕ-ներում: Քանի որ ՀՀ ներգնա զբոսաշրջիկների ազգային պատկանելության վերա­բեր­յալ վիճակագրական տեղեկատվություն չկա, ուստի հայտնի չէ, թե որքան է կազմել Հայաստանից վերջին տարիներին արտագաղթած և այժմ որպես «զբոսաշրջիկ» մեր երկիր այցելած մարդկանց թիվը, որոնք այստեղ հանգրվանում են ոչ թե ՀՏՕ-ներում, այլ հարազատների, բարեկամների, կամ էլ իրենց իսկ սեփական բնակարաններում: Ընդ որում, այդ մարդիկ այստեղ հիմնականում չեն կատարում այն զբոսաշրջային ծախսերը, ինչ օտարերկրացի զբոսաշրջիկները (այցելություններ ՀՀ պատմամշա­կու­թա­յին, կուրորտային վայրեր, հանրային սննդի օբյեկտներ, հուշանվերների գնում, և այլն): Իսկ մեր երկիր ժամանած ազգությամբ ոչ հայ զբոսաշրջիկները հիմնականում հանգրվա­նում են ՀՏՕ-ներում, և երբեմն էլ՝ վարձու բնակարաններում: Ուստի կարելի է հետևություն անել, թե իրականում որքան փոքր թիվ է կազմում ՀՀ ժամանած օտարերկրա­ցի զբոսաշրջիկների թիվը: Հետևաբար կարծում ենք՝ ներգնա օտարերկ­րա­ցի զբո­սաշրջիկ­ների գրավումը կարևոր խնդիր է թե´զբոսաշրջային բազմարկչի գործառնութ­յան, թե´ միջազգային շուկայում Հայաստանի՝ որպես զբո­սաշրջության երկրի ճանաչ­ման տեսանկյունից: ՀՀ կառավարությունը նպա­տա­կադրվել է 2017-2022թթ. իրակա­նաց­վելիք միջոցառումների արդյունքում ներգնա զբոսաշրջիկների թիվը տարեկան հասցնել 3 մլն-ի[6], որի կեսը սփյուռքահայեր պետք է լինեն: Հուսանք վերոնշյալը կհաջողվի իրականություն դարձնել, ինչի արդյունքում կմեծանա նաև ՀՀ ժամանող օտարերկրացի զբոսաշրջիկների թիվը:

Հոկտեմբեր, 2017

1. Աղբյուրը՝ ՀՀ սոցիալ-տնտեսական վիճակի վերաբերյալ հրապարակումներ՝ 2007-2017թթ.
2. Աղբյուրը՝ ՀՀ ԱՎԾ-ի տրամադրած տեղեկատվություն
3. Աղբյուրը՝ Հայաստանի Հանրապետության սոցիալ-տնտեսական վիճակը 2017թ. հունվարին, էջ՝ 89
4. Աղբյուրը՝ «Հայաստան միջազգային այցելությունների հետազոտություն 2013թ. հունվար-դեկտեմբեր», էջ՝ 54-56
5. Հայաստանի Հանրապետության արտաքին հաշիվներ, 2016, էջ՝ 17
6. Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության ծրագիր, Հավելված ՀՀ կառավարության 2017թ. հունիսի 19-ի N 646 – Ա որոշման, էջ՝ 51