Բարեվարքության խնդիրները կրթական համակարգում

Բարեվարքության խնդիրները կրթական համակարգում

Յուրաքանչյուր մարդու մեջ կա արև:
Պետք է թողնել, որպեսզի այն փայլատակի:
Սոկրատես

Ոչ բոլոր լեզուներով է հնարավոր ճշտությամբ արտահայտել անգլերեն «integrity» (հայերեն՝ բարեվարքություն) բառը: Բարեվարքությունն առավել հեշտ է բացատրվում անալոգիաներով: Եթե համեմատենք կոռուպցիան հիվանդության հետ, բարեվարքությունը կնշանակի «առողջու­թյուն»: Որքան ավելի առողջ լինի կրթական համակարգն, այնքան ավելի քիչ խոցելի կլինի կոռուպ­ցիա կոչվող հիվանդությունից: Բարեվարքությունը կարող է բնութագրվել որպես հանրային վարչարարության հիմնարար սկզբունք, որը ենթադրում է հանրային կազմակերպու­թյուն­ների առօրյա աշխատանքում ընդունված արժեքների, սկզբունքների և նորմերի շարունա­կական կիրառում: Նշված արժեքները ձևավորում են այսպես կոչված «խաղի կանոնները» հանրային ծառայություններում՝ ընդհանրապես, և կրթության ոլորտում՝ մասնավորապես: Միա­սին դրանք կազմում են ինստիտուցիոնալ բարեվարքության նորմատիվ հիմքը (Strengthening integrity and fighting corruption in education: Armenia)

Բարձրագույն մասնագիտական կրթության ոլորտում բարեվարքության կանոնների խախտումները հիմնականում կապված են ուսումնական առաջադիմության սխալ գնահատման, պրոֆեսորադասախոսական կազմի նշանակման և աշխատանքից ազատման որոշումների վրա անհարկի ազդեցության, գրագողության, ինչպես նաև ոլորտի քաղաքականացման հետ: Չնայած որոշ նմանություններին, միջնակարգ կրթության ոլորտում առկա բարեվարքության խնդիրների հետ, բարձրագույն կրթության ոլորտում բարեվարքության կանոնների խախտման մեխանիզմ­ները և հայտնաբերված խնդիրների հնարավոր լուծումները միանգամայն այլ են:

Բարձրագույն կրթական հաստատությունում ներգրավված յուրաքանչյուր անձ, լինի պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմից, թե վարչատնտեսական աշխատակազմից, պետք է հետևի բարեվարքության հետևյալ հիմնական կանոններին:

• Ճշմարտությանն ապավինելը և նվիրվածությունը գիտությանը

Ցանկացած մասնագիտական ​​աշխատանքի նպատակը գիտական ​​ճշմարտության որոնումն է, իսկ գործունեության առանցքը գիտական ​​հետազոտություններն են: Յուրաքանչյուրի համար գիտական ​​գիտելիքները պետք է ավելի կարևոր լինեն, քան անձնական հետաքրքրություններն ու կրքերը: Գիտամանկավարժական գործունեությամբ զբաղվող ցանկացած ոք պետք է գիտակցի, որ իր հետազոտական ​​և կրթական աշխատանքը ծառայում է գիտական ​​ճշմարտության ընկալմանը և դրա տարածմանը:

Հետազոտության և ուսուցման ընթացքում մեզանից յուրաքանչյուրը հետևում է որոշակի արժեքային համակարգի: Միաժամանակ, յուրաքանչյուրը պետք է հասկանա, որ իր տեսակետ­ները բոլորը չեն կիսում: Առանց իր արժեքային կողմնորոշումներն ու անձնական նախասիրու­թյունները թաքցնելու, նա պետք է փորձի վերահսկել դրանց ազդեցությունը հետազոտության արդյունքների և դրանց մեկնաբանման վրա (OECD. Добропорядочность образовательных систем Методика оценки отрасли):

• Ակադեմիական ազատություն

Գիտական ​​ճշմարտության որոնման ընթացքում պետք է ապավինել ակադեմիական ազատության սկզբունքին: Դա նշանակում է, որ իրենց մասնագիտական ​​գործունեության ընթացքում հետազոտողն ու դասախոսը հնարավորություն ունեն ինքնուրույն ընտրություն կատա­րել հետազոտական թեմայի վերաբերյալ՝ կախված օգտագործվող մոտեցման օբյեկտիվու­թյունից և գիտական ​​բնույթից: Յուրաքանչյուր հետազոտող իրավունք ունի ինքնուրույն ձևավորել իր գիտական ​​թեման, կիրառել և զարգացնել համապատասխան մոտեցումներ և մեթոդներ, ընտրել գործընկերներին և ստեղծել խմբեր համատեղ աշխատանքի համար: Յուրաքանչյուր դասախոս իրավունք ունի ինքնուրույն որոշել ուսում­նա­կան մոդուլների իրականացման բովանդակությունը և մատուցման ձևը` սահմանված կրթական չափորոշիչների, ուսումնական ծրագրերի և համալսարանական կանոնների շրջանակներում: Նա կարող է ընտրել և զարգացնել ուսուցման մեթոդներն ու գործիքները, որոնք ապահովում են ուսումնական գործընթացի բարձր որակը: Ակադեմիական ազատությունն իրականացվում է ինչպես պաշտոնական պարտականութ­յունների շրջանակներում, այնպես էլ դրանցից դուրս:

Փորձագիտական-վերլուծական և կիրառական հետազոտական ​​գործունեության ընթաց­քում պետք է բացառվի կանխորոշված արդյունքը, այսինքն և՛գործատուն, և՛ պատվիրատուն չեն կարող նախապես սահմանել արդյունքները և եզրակացությունները, անկախ նրանից, թե ում շահերն են ներկայացնում: Ակադեմիական ազատությունը ենթադ­րում է արտահայտման ազատություն մասնագիտական ​​թեմաների վերաբերյալ: Յուրա­քանչյուրը պետք է ազատ լինի իր տեսակետն արտահայտելու առումով, միաժամանակ պետք է նշել, որ այդ տեսակետը կամ հայտարարությունը չի խախտում օրենսդրությունը կամ ընդհանուր ընդունված բարեվարքության չափանիշները, չի վնասում տվյալ ուսումնա­կան հաստատության հեղինակությանը (OECD. Добропорядочность образовательных систем Методика оценки отрасли):

• Ինքնորոշում և պատասխանատվություն

Ակադեմիական ազատության սկզբունքների իրականացումը կապված է բարձր ինքնա­կար­գապահության և մասնագիտական ​​պատասխանատվության ընկալման հետ: Անհրաժեշտ է անընդհատ բարելավել հետազոտական ​​և դասախոսական որակավորում­ները ու ստացվող արդյունքները: Պետք է կենտրոնանալ հետազոտությունների, կրթական ծրագրերի կազմակերպ­ման, փորձագիտական ​​ու վերլուծական գործունեության միջազգա­յին ակադեմիական և մասնա­գիտական ​​ստանդարտների վրա: Այն իրավիճակներում, երբ չկան համապատասխան միջազ­գային ստանդարտներ, պետք է առաջնորդվել ամբողջա­կանության և թափանցիկության սկզբունքներով:

Կրթական հաստատության անձնակազմի յուրաքանչյուր անդամ պետք է պատաս­խա­նատվություն կրի իր գործունեության բոլոր ասպեկտների համար՝ շրջանավարտների պատրաստվածության մակարդակի, իրականացված հետազոտությունների որակի և ստաց­ված գիտական ​​արդյունքների ճշգրտության, առաջարկվող փորձագիտական ​​որոշում­ների վավերու­թյան և հավասարակշռության համար: Կարճ ժամանակահատվածում անհրաժեշտ է բացահայ­տել թույլ տրված սխալները, անմիջապես տեղեկացնել ղեկավար­ներին և գործընկերներին դրանց մասին և միջոցներ ձեռնարկել հնարավոր բացասական հետևանքները նվազագույնի հասցնելու համար (Strengthening integrity and fighting corruption in education: Armenia):

• Ազնվություն և խաբեության կանխարգելում

Մասնագիտական ​​պատասխանատվությունը սերտորեն կապված է ազնվության սկզբունքի ամրագրման և ցանկացած տեսակի խաբեության, երկակի ստանդարտների և կեղծիքի կանխարգելման հետ: Անհրաժեշտ է օբյեկտիվություն և ճշգրտություն ուսանող­ների կրթական արդյունքները գնահատելիս՝ հայտնաբերելով ակադեմիական նորմերի խախտումները և դրանց իսպառ բացառելը՝ հետևելով անօրինական գործողությունների կանխարգելման կանոններին (Strengthening integrity and fighting corruption in education: Armenia):

• Փոխադարձ հարգանք և համագործակցություն

Հարաբերությունները պետք է կառուցել գործընկերների և ուսանողների հետ փոխադարձ հարգանքի և վստահության հիման վրա, ձգտել նրանց հետ համագործակցել մասնագիտական գործունեության բոլոր տեսանկյուններից: Պետք է աջակցել տեսակետ­ների և գաղափարների ազատ փոխանակումը՝ հիմնված գիտության, փոխա­դարձ հար­գանքի և գործընկերության սկզբունքների վրա: Ինչպես նաև հաշվի առնել գործընկերների և ուսանողների կարծիքները, կազմակերպել բաց քննարկումներ բոլոր կարևոր և վիճելի հարցերի շուրջ, ստեղծել նպաստավոր պայմաններ տարբեր կարծիքներ արտահայտելու համար: Քննարկումների արդյունքում չպետք է թաքցնել քննադատական ​​վերաբերմունքը միմյանց դիրքորոշումների նկատմամբ, միաժամանակ այդ քննադատությունը պետք է լինի ճիշտ, հավասարակշռված և անկողմնակալ: Կարևոր պայման է տնտեսական կյանքի գաղտ­նիության սկզբունքի պահպանումը, որը վերաբերում է հա­մալսարանի աշխատակից­ներին և ուսանողներին (OECD. Добропорядочность образовательных систем Методика оценки отрасли):

• Հավասարություն և խտրականության բացառում

Պետք է հավասար և անկողմնակալ վերաբերվել բոլոր աշխատակիցներին և ուսանող­ներին՝ թույլ չտալով, որ սուբյեկտիվ գնահատականները ազդեն ընդունվող որո­շում­ների և գործո­ղությունների վրա: Այս տեսանկյունից, պետք է բացառվեն խտրակա­նության ցանկացած դրսևո­րումներ` հիմնված սեռի, ռասայի, գույնի, ազգային պատկանե­լության, լեզվի, ծագման, ունեցված­քի, ընտանիքի, սոցիալական և պաշտոնա­կան կարգա­վի­ճակի, տարիքի, բնակության վայրի, դա­վանանքի, քաղաքական կարծիքի, ինչպես նաև այլ հանգամանքների հետ (OECD. Добропорядочность образовательных систем Методика оценки отрасли):

Հ. Գ. Անհրաժեշտ է, որ բոլորի մեջ սերմանվի այն տեսակետը, համաձայն որի՝ կրթական հաստատության յուրաքանչյուր ուսանող (աշակերտ) ունի բացառիկ ունակու­թյուններ, և մանկավարժի խնդիրն է բացահայտել ու նպաստել այդ կարողությունների զարգացմանը: