Արտաքին առևտրի ոլորտի զարգացումները /Ամփոփագիր, մայիս-հոկտեմբեր, 2018/

Շուշան Մովսիսյան
ՀՊՏՀ «Ամբերդ» հետազոտական կենտրոնի փորձագետ

Սույն ամփոփագրում ներկայացված են «հետհեղափոխական» շրջանի Արտաքին առևտրի ոլորտի զարգացումները, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության կողմից պլանավորված կամ արդեն իսկ իրականացված արտաքին առևտրի ոլորտին առնչվող ծրագրերը/բարեփոխումներ

Համաձայն տնտեսական զարգացման վերաբերյալ ՀՀ կառավարության տեսլականի՝ ՀՀ պետք է ունենա արտահանման միտված տնտեսություն: Կառավարության համար ընդունելի չէ հանքարդյունաբերության արտադրանքի արտահանման վրա հիմնված ներկայիս մոդելը: Բարձր տեխնոլոգիաները, ադամանդագործությունը, ոսկերչությունը, թեթև արդյունաբերությունը պետք է լինեն արտահանմանը միտված https://goo.gl/kSTWrE:

Ստորև ներկայացնում ենք արտաքին առևտրի ոլորտում պլանավորված և իրականացված փոփոխությունները:

· Դեռևս 2018 թ. մայիսին Կառավարության կողմից նշվել է գյուղատնտեսական ապրանքների արտահանման ոլորտում մենաշնորհների առկայության և այդ մենաշնորհների վերացնելու Կառավարության քաղաքականության մասին: Արդյունքում ակնկալվում էր էականորեն մեծացնել դեպի Իրան խոշոր և մանր եղջերավոր կենդանիների, ինչպես նաև դեպի ԵԱՏՄ երկրներ գյուղմթերքի արտահանման ծավալները https://goo.gl/N4eH9c:

· Մայիսի 11-ին տեղի է ունեցել «Եվրասիական տնտեսական միության տարածքում թանկարժեք մետաղների և քարերի նկատմամբ գործողություններ իրականացնելու առանձնահատկությունների մասին» համաձայնագրի նախագծի մշակման եզրափակիչ փուլը: Համաձայնագրով նախատեսվում է ԵԱՏՄ մաքսային տարածքում ոսկերչական իրերի փոխադարձ առևտրի շրջանակներում անդամ երկրների հարգադրոշմների փոխադարձ ճանաչում https://goo.gl/7zC2nR:

· Կառավարությունը պլանավորում է աջակցել ադամանդագործության և ոսկերչության ոլորտների ընկերություններին https://goo.gl/SvKY1h:

· ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարությունը ՄԱԿ-ի արդյունաբերական զարգացման կազմակերպության (UNIDO) հետ համատեղ իրականացվում է հագուստի և կոշիկի արտադրության զարգացման և արտահանման խթանման միջոցառումներ: Հնարավոր ներդրողներին ներկայացվել են ընդհանուր առմամբ մոտ 1810 աշխատատեղ նախատեսող և մոտ 46 մլն ԱՄՆ դոլար արժողությամբ ներդրումային 7 փաթեթներ https://goo.gl/pJDDaL:

· ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարության կողմից ներկայացվել է «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքի նախագիծը, որով հնարավորություն է ստեղծվում սահմանափակումներ կիրառել չմշակված կաշվի արտահանման վրա և խթանել արդյունաբերական ծավալներով կաշվի մշակման գործունեությունը https://goo.gl/pJDDaL:

· «Կազմակերպությունների և անհատ ձեռնարկատերերի կողմից ներմուծվող` ակցիզային հարկով հարկման ոչ ենթակա այն ապրանքների ցանկը հաստատելու մասին, որոնց ներմուծումն ազատված է ավելացված արժեքի հարկից ՀՀ օրենքում լրացումներ և փոփոխություներ կատարելու մասին» և «ՀՀ հարկային օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծերի փաթեթով նախատեսվում է ներմուծման ժամանակ ավելացված արժեքի հարկի գումարների վճարներից ազատված ապրանքների ցանկում ավելացնել արդյունաբերության մեջ օգտագործվող հումքը և նյութերը https://goo.gl/pJDDaL:

· 2018 թ. հոկտեմբերին Եվրոպական ներդրումային բանկի և ՀՀ կենտրոնական բանկի միջև կնքվել է 50 միլիոն եվրոյի վարկային համաձայնագիր: Վարկը տրամադրվելու է Կենտրոնական բանկին, որն այդ միջոցները հասանելի կդարձնի ՓՄՁ-ներին: Վարկերն ուղղվելու են արտահանման խթանմանը, զբոսաշրջության և գյուղատնտեսության զարգացմանը https://goo.gl/ytc1qm:

· Համաշխարհային բանկը Կառավարության հետ մշակում է ծրագիր, ըստ որի՝ արտահանմանն ուղղված տնտեսական աճի մոդել կստեղծվի: Որպես առաջնային ոլորտներ դիտարկվում են ՏՏ ոլորտը, ագրոհատվածը և զբոսաշրջությունը https://goo.gl/zXuZ1g:

· ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը արտահանման վրա հիմնված տնտեսական աճի նպատակադրման տեսնակյունից խնդիր է դրել ձևավորել այնպիսի հարկային համակարգ, որը գոնե հակախթան չհանդիսանա արտահանելի ճյուղում նոր ներդրումների համար:

· Վերացվել են արտահանման, ներմուծման արգելքները, մենաշնորհները https://goo.gl/vy1Ryn:

· 2019-ին հաջորդող տարիներին ապրանքների և ծառայությունների արտահանումը գերազանցելու է ՀՆԱ-ի 45%-ը

2018 թ. հունվար-սեպտեմբերին արտաքին ապրանքաշրջանառությունը կազմել է 5355.7 մլն ԱՄՆ դոլար, նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ ավելանալով 22.4-ով: Արտահանումը կազմել է 1774.1 մլն ԱՄՆ դոլար, աճը՝ 11.6, ներմուծումը՝ 3581.6 մլն դոլար, աճը՝ 28.6: Ներմուծման աճի տեմպերը գերազանցում են արտահանման աճի տեմպերին: Արտաքին առևտրի կառուցվածքը բարելավել է: 2018 թ. հունվար-սեպտեմբերին նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ նվազել է ռեսուրսատար ապրանքների արտահանման մասնաբաժինը (2017 թ. հունվար-սեպտեմբեր՝ 81.5, 2018 թ. հունվար-սեպտեմբեր՝ 79.3): Ներմուծման կառուցվածքում ավելացել է տեխնոլոգիատար ապրանքների մասնաբաժինը (2017 թ. հունվար-սեպտեմբեր՝ 31.7, 2018 թ. հունվար-սեպտեմբեր՝ 35.4), այսինքն՝ միջոցառումներ են ձեռնարկվում բարելավելու արտադրության (արտահանման) կառուցվածքը, քանի որ տեխնոլոգիաների ստացումը բարձրացնում է ապրանքների մրցունակությունը: Կառավարության կողմից նշված նպատակներին հասնելու համար անհրաժեշտ են ՀՀ տնտեսության կառուցվածքային բարեփոխումների ծրագրի մշակում և իրագործում: