Բիզնեսի պատասխանը ճգնաժամի՞ն, թե՞ հարկադրված թվային տրանսֆորմացիա

Բիզնեսի պատասխանը ճգնաժամի՞ն, թե՞ հարկադրված թվային տրանսֆորմացիա

Ակնհայտ է, որ նոր տիպի համավարակի բռնկմամբ պայմանավորված ճգնաժամային իրավիճակն աշխարհում իր երկարաժամկետ ազդեցությունը կթողնի հասարակության և համաշխարհային տնտեսության վրա: Ստեղծված ծայրահեղ անորոշության պայմաններում ձեռնարկությունների համար հրամայական է դառնում իրավիճակին դիմակայելու համարտարատեսակ նոր մարտավարությունների և ռազամավարությունների մշակումը: Փորձը ցույց է տալիս, որ ճգնաժամային իրավիճակներում արագ նախաձեռնվող վերափոխումները հաճախ հեղափոխական ազդեցություն են ունենում ինչպես տարբեր ոլորտների զարգացման ուղղությունների, այնպես էլ սպառողական վարքագծի վրա: 2003թ. բռնկված SARS համավարակի «շնորհիվ» Չինաստանում ստեղծվեցին էլեկտրոնային առևտրի այնպիսի հսկաներ, ինչպիսիք են Taobao.com-ը և JD.com-ը, որոնց՝ Statista.com կայքի տվյալներով , պատկանել է 2018թ. ամբողջ աշխարհում իրականացված էլեկտրոնային առևտրաշրջանառության համապատասխանաբար 16%-ը և 8%-ը: Իր հերթին, 2008թ. համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամը ստիպեց օրինակ՝ «American Express» և «Starbucks» ընկերություններին, գործառնական ծախսերի կրճատման նպատակով ներդնել այնպիսի թվային ծառայություններ, որոնք հեղափոխական հանդիսացան իրենց ոլորտներում և կարճ ժամանակահատվածում հիմնովին փոխեցին սպառողական վարքագիծը:

Այսօր ստեղծված իրավիճակը նույնպես ընկերությունների համար վեր հանեց տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառման և թվային վերափոխումների անառարկելի անհրաժեշտությունը: Ամերիկյան IDC վերլուծական ընկերությանկողմից Չինաստանի տնտեսության տարբեր ոլորտների 32 խոշոր կազմակերպությունների շրջանում իրականացված հարցումների  համաձայն՝ ընկերությունների մեծամասնությունը, ի թիվս կորոնավիրուսով պայմանավորված իրավիճակի բազմաթիվ բացասական հետևանքների, նշել են նաև որոշակի դրական հետևանքների մասին: Դրանց թվում են.

• հեռավար թիմային աշխատանքի հմտությունների զարգացում,
• ղեկավարության և աշխատակիցների կողմից ընկերության թվային տրանսֆորմացիայի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառման կարևորության գիտակցում,
• թվային բիզնեսի և մասնավորապես՝ թվային մարքեթինգի կիրառման կարողությունների զարգացում:

Փաստենք, որ այս իրավիճակը «սառը ցնցուղ» էր այն կազմակերպությունների համար, որոնք, կենտրոնանալով կարճաժամկետ նպատակների վրա, թվայնացման և դրա միջոցով երկարաժամկետում հավելյալ ճկունության ստեղծման խնդիրները մղել էին հետին պլան: Ընկերությունների կողմից թվայնացման հարցում հապաղելը շատ հաճախ պայմանավորված է լինում բարձրագույն կամ միջին օղակի ղեկավարության կողմից թվայնացման փոխակերպման ակտիվության բացակայությամբ կամ պակասով, ինչպես նաև աշխատակիցների կողմից նորարարությունների հանդեպ դիմադրողականությամբ և ընկալունակության պակասով: Սակայն ստեղծված իրավիճակը ցույց տվեց, որ ոչ մի ընկերություն երաշխավորված ու անձեռնմխելի չէ թվայնացման վերափոխումից:

Փորձենք հստակեցնել, թե ինչ նկատի ունենք բիզնեսի թվայնացում ասելով: Նախ, նշենք, որ թվայնացված բիզնեսը չպետք է նույնականացնել բիզնեսի ներքին կազմակերպական խնդիրների և գործառույթների փոխակերպման ու կատարելագործման համար կիրառվող ծրագրային գործիքների, աշխատակիցների հաղորդակցման համար թվային հարթակների կիրառման կամ որոշակի բիզնես գործընթացների ավտոմատացման հետ: Ի թիվս վերոնշյալի՝ թվայնացված բիզնեսը, որպես ավելի լայն հասկացություն, ներառում է նաև ընկերության միկրոմիջավայրի սուբյեկտների՝ գործընկերների, մատակարարների, սպառողների հետ բիզնես հաղորդակցության, իրացման, մատակարարման, մարքեթինգի, վճարումների և այլ խնդիրների համար տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառումը:

Անառարկելիորեն, այն ընկերությունները, որոնք ունեն թվայնացման հասունության բարձր աստիճան, այսօր հայտնվել են համեմատաբար ավելի շահեկան դիրքերում և հեշտ են դիմակայում ճգնաժամի հարվածներին: Այուամենայնիվ, պետք է արձանագրել, որ ստեղծված իրավիճակն իր բնույթով խիստ անկանխատեսելի էր և նույնիսկ թվայնացման հասունության փուլում գտնվող կազմակերպությունները բախվում են բազմաթիվ խնդիրների հետ:

Խնդիրների առաջին խումբը կապված է հեռահար աշխատանքի կազմակերպման հետ: Չնայած ոլորտն ու ճյուղը թողնում են իրենց տարբերակող որոշակի առանձնահատկությունը, սակայն դա առկա համապատկերում գերակայող գործոնչի հանդիսանում: Այստեղ առաջ են գալիս խնդիրներ, կապված հաղորդակցման, աշխատանքների հեռավար իրականացման տեխնիկապես անհնարինության, աշխատակիցների կողմից մոտիվացիայի պակասի և ժամանակի ճիշտ կառավարմանան հնարինության հետ: Մյուս կողմից, հեռավար աշխատանքը նաև «լակմուսի թուղթ» է աշխատակիցների անհատական մշտադիտարկման, վերահսկողության և վերջիններիս արդյունավետության աստիճանի բացահայտման համար:

Մասնավորապես, եթե սովորական պայմաններում թիմային աշխատանքի արդյունքներով հաճախ անհնար է լինում բացահայտել անարդյունավետ կամ պակաս ադյունավետ աշատակիցներին, ապա հեռավար աշխատանքի անհատական վերահսկողությունն այդ հնարավորությունն ընձեռում է: Մյուս կողմից էլ, աշխատակիցների արտադրողականությունը մեծապես կախված է նաև մենեջմենթի կողմից խնդիրների և առաջադրանքների հստակ սահմանման ու դրանց կատարման նկատմամբ վերահսկողության որակից:

Բազմաթիվ մարտահրավերներ են առաջ գալիս նաև սպառողական նախընտրությունների և հաճախորդների հետ հաղորդակցման ձևերի կերպափոխումներով պայմանավորված: Թվային ծառայությունների բազմաթիվ տեսակներ դեռևս անընկալելի են հասարակության տարբեր հատվածների համար, իսկ դրանց մատուցման և որակի վերահսկողության հետկապված այնպիսի խնդիրներ են ծագում, որոնք ավանդական բիզնես մոդելներում առաջնային չէին:

Այնուամենայնիվ, այստեղ նույնպես առկա են հնարավորություններ: Եթե սպառողների մոտ տարբեր թվային կամառցանց ծառայություններից օգտվելը կրկնվող վարքագիծ դարձնելը դրանք առաջարկող ընկերությունների համարբավականին բարդ և ռեսուրսատար պրոցես է, ապա այսօրվա պայմաններում, նմանատիպ ծառայությունների հարկադիրկիրառումը հանգեցնելու է սպառողների կողմից հետագայում մշտապես դրանցից օգտվելուն: Ասվածի լավագույն օրինակներկարող են հանդիսանալ բանկային և ընդհանրապես վճարային թվային ծառայությունները, առցանց հնարավորությունների կիրառումը կրթության մեջ, առաքման ծառայությունները, առցանց առևտուրը, զվարճանքները, խորհրդատվությունը (այդթվում՝ բժշկական) և այլն:

Բազմաթիվ բիզնեսներ որոշակիորեն վերափոխվելու են՝ պայմանավորված նաև մարդկանց սոցիալական վարքագծի փոփոխություններով: Օրինակ՝ սոցիալական հեռավորության պահպանումը կամ մարդաշատ վայրերից խուսափելըհանգեցնելու է բջջային հավելավածների միջոցով տաքսիներից կամ բազմաթիվ երկրներում մեծ տարածում գտած, այսպեսկոչված, “Car sharing” ծառայություններից օգտվողների քանակի մեծացման՝ ի հաշիվ հասարակական տրանսպորտիցօգտվողների:

Հարկ է նշել, որ թեև շատ ոլորտներում անցումը դեպի թվային ծառայությունների մատուցում տեխնիկական տեսանկյունից կատարվում է շատ արագ, սակայն խնդիրները բազմաթիվ են դրանց ամբողջական ինտեգրման տեսանկյունից:

Օրինակ՝ կրթական համակարգում, եթե անգամ բազմաթիվ համալսարաններ, դպրոցներ կամ այլ կրթական հաստատություններ շատ արագ լուծեցին սեփական կամ այլ հանրամատչելի հարթակներում անհրաժեշտ գրականության տեղադրման, տնային աշխատանքների հանձնարարման և ստուգման, առցանց դասախոսությունների կազմակերպման խնդիրները, դեռևս խնդրահարույց են մեթոդական մոտեցումները նոր պայմաններում կրթական գործընթացի արդյունավետության ապահովման տեսանկյունից, և դրանց խորքային վերլուծության և բարեփոխումների համար դեռևս ժամանակ է անհրաժեշտ:

Նշենք սակայն, որ անհրաժեշտ է նկատի ունենալ նաև սպառողական վարքագծի հետագա փոփոխությունների ռիսկը՝ կապված ճգնաժամային իրավիճակի հանդարտվելուց հետո նրանց պահանջկոտության բարձրացման հետ: Մասնավորապես, եթե այժմ ծառայությունների մատուցման որակի հետ կապված կա ավելի հանդուրժողական մոտեցում, ապա հետագայումնույն առցանց և թվային ծառայությունների նկատմամբ սպառողներն ավելի խստապահանջ են դառնալու:

Այս համատեքստում, կարևոր է նաև արհեստական բանականությամբ աշխատող տեխնոլոգիաների սրընթաց զարգացումը: Թեև տևական ժամանակ է, մեծաթիվ ընկերություններ կիրառում են մեքենայական ուսուցումը և արհեստական բանականությունը տարբեր գործընթացների ավտոմատացման և մեծ տվյալների վերլուծության համար, սակայն ստեղծված պայմաններում իրավիճակն ավելի կառավարելի դարձնելու համար մարդկանց տեղորոշման, շփումների շրջանակները պարզելու կամ առողջապահական խնդիրների լուծման համար կարճ ժամանակում մշակված լուծումները մեծապես նպաստելու են հետագայում վերոնշյալ տեխնոլոգիաների ներթափանցմանը նաև բազմաթիվ այլ ոլորտներ:

Ամփոփելով, փաստենք, որ թեև կորոնավիրուսի հետևանքով ամբողջ աշխարհի տնտեսությունը սասանվեց, այնուամենայնիվ, այս մարտահրավերները ստիպեցին ընկերություններին, կառավարություններին և ընդհանրապես անհատներին ապահովել իրենց ներկայությունը «թվային իրականության» մեջ և դրա միջոցով ստեղծել զարգացման նոր ուղղություններ, որոնք կբացեն հեղափոխական հնարավորություններ ավելի ժամանակակից բիզնես մոդելների կառուցման, եկամուտների ձևավորման նոր արդյունավետ խողովակների ներգրավման համար և հետևապես կբերեն մրցունակության էական բարձրացման:

Ապրիլ, 2020