ՈՐՔԱ՞Ն ԶԲՈՍԱՇՐՋԻԿ ԿԳԱ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԱՌԱՋԻԿԱ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ

Գայանե Թովմասյան
ՀՊՏՀ «Ամբերդ» հետազոտական կենտրոնի
ավագ հետազոտող, տ.գ.թ.

Որքա՞ն զբոսաշրջիկ կգա հայաստան առաջիկա տարիներին

Զբոսաշրջությունը ՀՀ-ում վերջին տարի­ն­երին դրսևորել է աճի միտումներ: Ըստ ՀՀ ՎԿ տվյալների՝ 2018թ. ՀՀ է ժամանել 1.651.782 զբոսաշրջիկ, իսկ ՀՀ-ից մեկնել է 1.622.791 զբոսաշրջիկ (գծապատկեր 1): Նախորդ տարվա համեմատ ժամանողների թվաքանակն աճել է 10.5%-ով: 2018թ. ժա­մա­նող­ների 21%-ը եղել են ՌԴ-ից, 13,9%-ը՝ ԱՄՆ-ից, 6,8%-ը՝ Իրանի Իսլամական Հանրա­պետութ­յունից, 6,4%-ը՝ Գերմանիայից, 5,2%-ը՝ Ֆրանսիայից, 2,3%-ը՝ Վրաստանից և այլն: 2018թ. Հայաստան ժամանող զբոսաշրջիկների 18,6%-ը հանգրվանել են հյու­րանո­ցա­յին տնտեսության օբյեկտներում (307473 զբոսաշրջիկ), իսկ մնացած 1344309-ը՝ բարե­կամի կամ հարազատի տանը, վարձով տրվող բնակարաններում և այլն: Հյուրա­նո­ցա­յին տնտե­սության օբյեկտներում հանգրվանած զբոսաշրջիկների 48,8%-ն այցելել են հանգստի և ժամանցի, 27,3%-ինը՝ գործնական, 1,4%-ը՝ բուժման, 22,5%-ը՝ այլ նպա­տակ­ներով:

Եթե դիտարկենք ՀՀ ժամանող զբոսաշրջիկների թվաքանակի փոփոխությունը, ապա գծա­պատ­կեր 2-ից պարզ է դառնում, որ աճի մեծ տեմպեր գրանցվել են 2001-2007թթ., այնուհետև 2010թ. և 2017թ.: Կտրուկ անկում եղել է 2015թ.-ին՝ նախորդ տարվա համե­մատ 1%-ով պակաս այցելություն (ինչը հիմնականում բացատրվում է Ռու­սաս­տանից զբո­սաշրջիկների հոսքի նվազմամբ, սակայն միևնույն ժամանակ 2015թ.-ին էր Ցե­ղաս­պա­նության 100-րդ տարելիցի միջոցառումները, Քիմ Քարդաշյանի այցը, Համա­հայ­կական խա­ղերը, որոնք, անշուշտ, ազդեցություն ունեցան հաջորդ տարվա զբո­սաշրջիկ­­ների թվաքանակի աճի վրա):

Հաշվի առնելով ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակի փոփոխությունները՝ կան­խատես­ման արտարկման մեթոդով հաշվարկել ենք զբոսաշրջիկների թվաքանակի աճը մինչև 2030թ.:

Հաշվարկները կատարվել են՝ հաշվի առնելով տարբեր սցենարներ.

  • հաշվարկվել է 2001-2018թթ. ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակի միջին աճի տեմպը (18,5%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմպը այդ­քան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակը կկազմի 2319474 մարդ, 2025թ.՝ 5419774 մարդ, 2030թ.՝ 12664059 մարդ (լավատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է 2008-2018թթ. ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակի միջին աճի տեմպը (11,5%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմպը այդ­քան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակը կկազմի 2053537 մարդ, 2025թ.՝ 3538969 մարդ, 2030թ.՝ 6098895 մարդ (իրատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է վերջին երեք տարիների ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակի միջին աճի տեմպը (11,6%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմ­պը այդքան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներգնա զբոսաշրջիկների թվա­քանակը կկազմի 2057222 մարդ, 2025թ.՝ 3561247 մարդ, 2030թ.՝ 6164858 մարդ (իրատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է վերջին հինգ տարիների ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակի միջին աճի տեմպը (9,0%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմպը այդ­քան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներգնա զբոսաշրջիկների թվա­քանակը կկազմի 1962482 մարդ, 2025թ.՝ 3019522 մարդ, 2030թ.՝ 4645909 մարդ (իրատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է վերջին յոթ տարիների ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակի միջին աճի տեմպը (10,4%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմ­պը այդքան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակը կկազմի 2013218 մարդ, 2025թ.՝ 3301690 մարդ, 2030թ.՝ 5414790 մարդ (իրատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է 2001-2018թթ. ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակի ամենա­ցածր աճի դրական տեմպը (5,1%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմպը այդքան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակը կկազմի 1824560 մարդ, 2025թ.՝ 2339762 մարդ, 2030թ.՝ 3000443 մարդ (վատատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է 2001-2018թթ. ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակի փոփո­խութ­յան ամենացածր տեմպը (-1,0%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին փոփոխության տեմպը այդքան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակը կկազմի 1618912 մարդ, 2025թ.՝ 1539569 մարդ, 2030թ.՝ 1464115 մարդ (խիստ վատատեսական սցենար):

Այսպիսով՝ լավատեսական սցենարի դեպքում 2020թ. ՀՀ ներգնա զբոսաշրջիկների թվաքանակը կկազմի 2.319.474 մարդ, իրատեսական սցենարների դեպքում՝ 1.962.482-2.057.222 մարդ, վատատեսական սցենարի դեպքում՝ 1.824.560 մարդ, իսկ խիստ վատատեսական սցենարի դեպքում՝ 1.618.912 մարդ (գծապատկեր 3):

Հարկ է նշել, որ վերջին տարիներին աճել է նաև ՀՀ ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակը (աղյուսակ 1):

*Տվյալներն արտացոլում են հյուրանոցային տնտեսության օբյեկտներում (հյու­րանոցներ, հյու­րա­­նոցա­տիպ հանգրվաններ, առողջարաններ, հանգստյան տներ և այլն) հաշվառված զբոսաշրջիկներին:

2018թ. ՀՀ ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակը կազմել է 1092322 մարդ: Ներքին զբոսաշրջիկների մեծ մասի նպատակը եղել է հանգիստը և ժամանցը:

Հաշվի առնելով ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակի փոփոխությունները՝ կան­խատես­ման արտարկման մեթոդով հաշվարկել ենք նաև ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակի աճը մինչև 2030թ.:

Հաշվարկները կատարվել են՝ հաշվի առնելով տարբեր սցենարներ.

  • հաշվարկվել է 2001-2018թթ. ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակի միջին աճի տեմպը (14,9%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմպը այդքան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակը կկազմի 1442085 մարդ, 2025թ.՝ 2887958 մարդ, 2030թ.՝ 5783504 մարդ (լավատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է 2008-2018թթ. ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակի միջին աճի տեմպը (10,9%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմպը այդքան կլի­նի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակը կկազմի 1343426 մարդ, 2025թ.՝ 2253572 մարդ, 2030թ.՝ 3780326 մարդ (իրատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է վերջին երեք տարիների ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակի միջին աճի տեմպը (7,9%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմպը այդքան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներքին զբոսաշրջիկների թվա­քանակը կկազմի 1271726 մարդ, 2025թ.՝ 1859948 մարդ, 2030թ.՝ 2720245 մարդ (իրատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է վերջին հինգ տարիների ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակի միջին աճի տեմպը (10,7%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմպը այդքան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակը կկազմի 1338585 մարդ, 2025թ.՝ 2225277 մարդ, 2030թ.՝ 3699322 մարդ (իրատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է վերջին յոթ տարիների ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակի միջին աճի տեմպը (12,7%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմպը այդքան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներքին զբոսաշրջիկների թվա­քանակը կկազմի 1387390 մարդ, 2025թ.՝ 2522424 մարդ, 2030թ.՝ 4586038 մարդ (իրատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է 2001-2018թթ. ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակի ամենա­ցածր աճի դրական տեմպը (0,5%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին աճի տեմպը այդքան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակը կկազմի 1103273 մարդ, 2025թ.՝ 1131123 մարդ, 2030թ.՝ 1159694 մարդ (վատատեսական սցենար),
  • հաշվարկվել է 2001-2018թթ. ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակի փոփո­խութ­յան ամենացածր տեմպը (-2,6%) և ենթադրվել է, որ հաջորդ տարիներին փոփոխության տեմպը այդքան կլինի: Ըստ այս սցենարի՝ 2020թ. ներքին զբոսաշրջիկների թվաքանակը կկազմի 1036260 մարդ, 2025թ.՝ 908371 մարդ, 2030թ.՝ 796266 մարդ (խիստ վատատեսական սցենար):

Այսպիսով՝ լավատեսական սցենարի դեպքում 2020թ. ՀՀ ներքին զբոսաշրջիկների թվա­քանակը կկազմի 1.442.085 մարդ, իրատեսական սցենարների դեպքում՝ 1.271.726-1.387.390 մարդ, վատատեսական սցենարի դեպքում՝ 1.103.273 մարդ, իսկ խիստ վա­տա­տե­սական սցենարի դեպքում՝ 1.036.260 մարդ (Գծապատկեր 4):

2019թ. փետրվարին ընդունված ՀՀ կառավարության ծրագրում նշվում է. «...Զբո­սաշրջութ­յան զարգացումը բացառիկ հնա­րա­վորութ­­յուն է փոքր և միջին բիզնեսի զարգացման համար։ ...Կառավարության անելիքը հստակ է. զբոսաշրջիկների համար անհրաժեշտ է ապահովել անհրաժեշտ ենթա­կա­ռուց­վածքներ և սպասարկման բարձր մակարդակ։ Զբոսաշրջիկների համար տեղանք­նե­րի և տրանսպոր­տա­յին ուղիների հասանելիությունը բարձրացնելու նպա­տակով կարևոր­­վելու է օտար լեզու­ներով ուղեցույցներով, համապատասխան փողոցային և զբո­սաշրջա­յին վայրերում նշան­ներով կահավորումը։ Զուգահեռաբար պետք է առանձ­նաց­վեն զբո­սաշրջային մեծ ներուժ ունեցող զբոսաշրջային ենթաճյուղեր՝ էկոտուրիզմ, գաստրո­­տու­րիզմ, էքստրիմ տուրիզմ, էթնո տուրիզմ՝ համաշխարհային շուկայում Հայաս­­տանը թիրա­խա­վոր­ված դիր­քա­վորելու և համապատասխան հետաքրքրութ­յուն­ներ ունեցող զբոսաշրջիկների հա­մար մեր երկիրն առավել գրավիչ դարձնելու նպա­տա­կով։ Կառավարությունը կարևոր է հա­մա­­րում նաև Հայաստան մուտքի վիզային ռեժիմ­ների ազատականացմանը և օդային տրանս­պոր­տի գների նվազեցմանն ուղղված հար­ցե­րի կարգավորումը»։

Կարծում ենք՝ մեծ ներուժ ունեցող զբոսաշրջային ենթաճյուղերը ավելի շատ են, քան առանձ­նացված են ծրագրում: Հաշվի առնելով ՀՀ զբոսաշրջային ռեսուրսները՝ կարող ենք ասել, որ զարգացման մեծ հեռանկարներ ունեն նաև զբոսաշրջության պատմամշակութային, կրոնա­կան, առողջարանային, գինու, գյուղական, քաղաքային, բուժական, սպորտային, կրթա­կան և գիտական, հեղափոխական տեսակները։

Ամփոփելով՝ նշենք այն հիմնական քայլերը, որոնք, ի լրումն արդեն իսկ կառա­վա­րության ծրագրում նշված կետերի, անհրաժեշտ են զբոսաշրջության զարգացման հա­մար և պետք է հաշվի առնվեն պատկան մարմինների կողմից՝ քաղաքա­կանութ­յունների մշակման և իրակա­նացման ժամանակ.

  • ոլորտի օրենսդրական դաշտի կատարելագործում, զբոսաշրջության առան­ձին տե­սակ­­ների զարգացման համար ռազմավարական ծրագրերի մշակում և իրակա­նացում,
  • զբոսաշրջային ենթակառուցվածքների բարելավում,
  • շրջակա մի­ջավայրի և բնական ռե­սուրսների ընդհանուր վիճակի ու պահ­պան­ման մա­կար­դա­կի բարձրացում,
  • ոլորտում գիտահետազոտական աշխատանքների իրականացում, զբո­սաշրջութ­­­յան կրթական համակարգի, առարկայական ծրագրերի, ուսուցման մեթոդ­ների բարելա­վում, ոլորտի աշխատուժի պատրաստման և վերապատ­րաստման գործըն­թացի կա­տա­րելագործում, զբոսաշրջության կրթական հա­մա­կարգի և աշխատաշուկայի միջև արդյունավետ կապերի հաստատում,
  • ակտիվ մարքեթինգային գործունեության իրականացում արտերկրում՝ միջազ­­­­գային զբո­սաշրջիկների ներգրավման նպատակով,
  • վիճակագրական հաշվառման բարելավում,
  • տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և խելացի լուծումների կի­րա­­­ռում զբո­սաշրջության ոլորտում,
  • ծառայությունների որակի բարելավում, գնային զեղչերի կիրա­ռում, նոր փա­թեթ­ների, երթուղիների մշակում՝ նաև հարևան Վրաստանի և Իրանի հետ,
  • Հայաստանի գաստրոնոմիական բրենդի և երթուղիների ձևավորում (այս առու­­մով կարող է օգտակար լինել մեր մշակած գաստրոքարտեզը և հետազո­տութ­յուն­­ները ոլորտում),
  • Երևանի զբոսաշրջային բրենդի ստեղծում (այս առումով կարող է օգտակար լինել մեր մշակած բրենդը):

Ամփոփելով կարող ենք ասել, որ վերոնշյալ աշխատանքների հետևողական ու արդյու­նավետ իրականացումը կնպաստի զբոսաշրջության զարգացմանը ՀՀ-ում և մեր կանխա­տեսած լավատեսական սցենարների իրագործմանը:

Հունիս, 2019

Հեղինակի այլ նյութերը

Վերլուծականներ

Հետազոտություններ

Ոլորտային ամփոփագրեր